OBURO - EKYOKURYA KIKURU KYA ANKOLE
Okugyesa oburo omuri Ankole
Nekya Ankole Beauty - Rab J Ekyafaayo
1970
Orwamukaaga 2020-04-18
Hariho emiriingo miingi y'ebyokurya aheitaka ry'Ankole konka oburo n'ekyokurya kikuru omuri byoona.
Ba tatenkuru itwe bakaba baha oburo ekitiinisa namagara gaabo goona. Oburo nibuheingwa omurundi gumwe omumwaka kandi obweire n'emirimo yaabwo nibihebwa ekitiinisa.
Oburo bweine amaziina n'ebika byeingi, nobuwakubureeba gye mameisho, nobureeba entaaniso yaabwo omweibara.
Abany'Ankole bakaha oburo amaziina bati;
- Mbanjurira - Mate
- Kanyonyoozi - Kaguma
- Kahendarwiko - Buremeere
- Rutuku - Rushekurwabasheija
- Bwanurabwona - Kyengyeha
- Kinywamaizi - Mbaare
- Bunyekoreze - Rwasha
- Kyaragaire - Katomi
Hamwe nagaandi meingyi.
Kubabeire baba nibaza kubiba omurundi ogwokubaanza, okushoroora embibo kikaba kiri kimwe ahabyabeire bikorwa.
Kikaba kigaambwa ngu, omukugyenda kubiba, kuwabeire obugana omuntu arikuruga omurugaanda rw'Abasiingo, okaba ogaruka omuka ahakuba engaanda eziindi zikaba ziikiriza ngu wagumizamu okabiba, amagyesha gaabwe nigaba makye.
Oburo nibutwara ahaagati y'emyeezi eshatu n'eena kwera kandi n'ekika kyeitaka kikaba kisharamu ahabwire obu.
Okukunyura omweza nikimanyisa okuhuura oburo butakoomire haza okaanika omuragara kwenda gurahukye kwoma. Omweza n'oburo butsya.
Okugyesha nikimanyisa okushaaruura niingashi okushara oburo bwaheza kwera. Omukugyesha, nibakoresa omutsyo gwomutaano ogubeeta engyesho.
N'obu abaandi bakoresa ekintu kyoona ekyobwoji nk'omuhoro n'ebiindi, engyesho niyo yaahangirwe omurimo ogwe.
Oburo omuri Ankole nibwomesibwa omushana kaandi bwaheza kwomagye , bweine eibikiro ry'omutaano eryombekwa kubeika oburo. Eibikiro eri ryetwa Ekitara.
Okuganuza nigumwe ahamikoro y'amaani y'Ankole oyihiremu Entereko y'amaarwa. Okuganuza kuheebwa ekitiinisa ahakuba abanywani nabanyamikago bakaba beetwa, ente eibagwa, embuzi eibagwa kwenda kuheitsa omukoro ekitiinisa.
Nyin'eka kuyabeire aba atariho, katugire ngu yaaba agiire aharugyeendo, ahamukoro gw'okuganuza, tiheine wabeire ayikirizibwa kurya oburo omuka egyo.
N'obu eka yabeire egira omugyenyi, ogwo mugyenyi atakareire ahaburo akaba abaanza yaabuuza kunyineeka egyo yaariire ahamweza ahakuba omuntu weena owabeire ataanga nyin'eka ahamweza kikaba kigaambwa ngu nyin'eka akaba afa.
Okwongyeraho, mutakareire mweza, ahari nyin'eka niinga omukaziwe, omwe kuyabeire ashambana aheru ekibarikweta okuburengaho haza akabura kunywa emibazi, nikigaambwa ngu ogwe owakikora akaba afa.
Nyin'eka kuyabeire ayaanga kubaanza kurya ahaburo, tiheine n'omwe owabeire aburya batakabaandize baaha omutaango nyin'eka.
Byahandiikwa Rab J Ekyafaayo.
Huumura Tuganiire
Abakatoriki (2) Africa (3) Agekibarukiraho (43) Akaruuru 2011 (1) Akaruuru 2021 (26) Amagara (2) Amaka (5) Amakuru (535) America (1) Ebaruha (8) Ebirango (8) Eizooba Eri (5) Ekyanga Kyawe (9) Enfumu (3) Enganda (2) Esente (1) Haaya (1) Obugabe (8) Obutare (4) Okwiruka (2) Omuntu Waawe (12) Omupiira (24) Omushaho (1) Puriyamare (2) Ruhuuta (18) Senyiga Ya Corona (29)