OBUKOMOOKO BWA TOORO: Obuhangwa


Ankole
Nekya Tom Byaruhanga owa Ndi Omunya Nkore
690

Orwokubanza 2020-06-01

Abatooro nka Abanyakigezi naabo nibanyanyazi na barumunitwe Abanyankore n'obuturabe tutarikukwatana gye omururimi rwaitu rw'enzarwa,

Abatooro n'abantu batari bamwe abarikukomooka omu mashaza gatari gamwe agaabaire gari aga Bunyoro-Kitara, agaayeteereine omu mwaka 1830 okukora Obukama bwa Tooro.

Abantu aba bakaba nibagaitwa orurimi rumwe rurikushushana, okugabwa baherereine, kandi bakagira n'omutima gumwe gw'okwecwa aha Bukama bwa Bunyoro n'okutandikaho obwabo bwa Tooro obwetongoire.

Eiziina Tooro niriruga omukigambo k'ira "OMUTOORA" ekirikumanyisa omukoro kandi "ABATOORO" nikimanyisa abantu abeerundaine nari abeetekateekyeire omukoro.

Okurugiirira aha nshoboorora eriho (oral tradition). Kiro Muhimbo mutabani wa Ndahura, Omucwezi w'okubanza kuba Omukama, ku yaabaire ariyo naakubuura, akabanza kuremesibwa abatuuzi, baitu yaarugaho yaabakiza amaani yaabasinga, nikwo kuhika omu byaro obwa hati ebirikumanywa nka Mpondwe na Kazingo nayo ei yaabare naayerarikirira kubuganayo okurwanisibwa, baitu akashanga abantu baayo beeteekateekire kumwakira nk'emanzi, n'okumukora Omurangira.

Abantu aba bakaija kumanywa nk'Abatooro, nari abantu abeeteekateekyeire omukoro omu mwanya gw'orutaro, kandi n'orurimi rwabo nikwo kwetwa Orutooro. Ekirikutangaaza, abantu b'ebicweka ebi bakajwanga n'ezindi nganda, baitu ahabw'okugabwa Orutooro rukaba nirugambwa n'abandi bantu b'ebicweka ebihereireho, Orutooro rukahama rwaba orurimi rwa Tooro.

Nituza kwongyerwaho amurundi ogundi

Byahandikwa Tom Byaruhanga owa Ndi Omunya Nkore Facebook page

Huumura Tuganiire


Abakatoriki (2) Africa (3) Agekibarukiraho (43) Akaruuru 2011 (1) Akaruuru 2021 (26) Amagara (2) Amaka (5) Amakuru (535) America (1) Ebaruha (8) Ebirango (8) Eizooba Eri (5) Ekyanga Kyawe (9) Enfumu (3) Enganda (2) Esente (1) Haaya (1) Obugabe (8) Obutare (4) Okwiruka (2) Omuntu Waawe (12) Omupiira (24) Omushaho (1) Puriyamare (2) Ruhuuta (18) Senyiga Ya Corona (29)